Wśród dinozaurów ptasiomiednicznych jednym z najbardziej charakterystycznych gatunków są bez wątpienia stegozaury. Te masywne zwierzęta o małej czaszce i dwóch rzędach kostnych wyrostków na grzbiecie są 
zarazem jednymi z najbardziej tajemniczych i fascynujących prehistorycznych gadów.
Cechy charakterystyczne
Stegozaura od innych dinozaurów da się rozpoznać na pierwszy rzut oka po dwóch rzędach kostnych wyrostków, których funkcja nie do końca została wyjaśniona. Mało prawdopodobne, że służyły do obrony lub pełniły funkcję pancerza, tak jak to często miało miejsce u tyreoforów, w szczególności ankylozaurów, ponieważ wyrostki te znajdowały się tylko na grzbiecie, nie chroniły boków. Wg niektórych teorii wyrostki te pełniły funkcję termoregulacyjną lub odstraszającą – dzięki nim stegozaury miały wyglądać na groźniejsze niż były w rzeczywistości. Dinozaury te miały długą szyję i niewielką czaszkę z mózgiem wielkości jabłka. Ich długość dochodziła do 9 m, a masa do 2,5 tony – biorąc pod uwagę proporcje rozmiaru mózgu do reszty ciała można uznać za prawdopodobny niski poziom inteligencji stegozaurów. Stegozaury mimo niezbyt imponującej paszczy i dość powolnego trybu życia nie były jednak bezbronne – dysponowały ogonem na końcu którego znajdowało się kilka ostrych i twardych kolców. Stegozaur mógł bronić się nim przed napastnikami podobnie jak ankylozaur za pomocą swojej kostnej maczugi. W dużej mierze ze względu na ten właśnie ogon mówi się, że gatunki te musiały być blisko spokrewnione, lub ściślej – że ankylozaury były przodkami stegozaurów, które jednak w odróżnieniu od tych pierwszych nie przetrwały do wielkiego wymierania pod koniec kredy.
Tajemnica
Jednym z elementów budowy ciała stegozaura, którego funkcja jak dotąd nie została wyjaśniona, jest znacznych rozmiarów komora znajdująca się w okolicach bioder, przez którą przechodził rdzeń kręgowy. Hipotezy na jej temat brzmią naprawdę fantastycznie – najpopularniejsza głosi, że w tajemniczej komorze znajdował się drugi, pomocniczy mózg. Jeśli rzeczywiście tak było – stegozaury wcale nie były mało inteligentne i stanowiły prawdziwy anatomiczny ewenement w świecie istot żywych.